دولینگو (Duolingo) یک اپلیکیشن و وبسایت آموزش زبان است که با بیش از ۵۰۰ میلیون کاربر در سراسر دنیا جزء محبوب‌ترین ابزارهای یادگیری زبان به‌شمار می‌آید. ایده‌ی اصلی این برنامه استفاده از بازی‌وارسازی (Gamification) در آموزش زبان است؛ یعنی به‌کارگیری عناصر بازی‌های ویدئویی مانند امتیاز تجربه (XP)، سطح‌‌بندی، باز کردن مراحل جدید و حفظ «نوار جان» (قلب‌ها) برای ایجاد انگیزه و حس پیشرفت در کاربر. در دولینگو درس‌ها به واحدهای کوچک و تمرینات کوتاه چند دقیقه‌ای تقسیم شده‌اند تا یادگیرنده بدون صرف زمان طولانی، بتواند به‌طور مستمر روزانه تمرین کند. به‌گفته‌ی دولینگو، روزانه ۱۵-۲۰ دقیقه تمرین در این اپ طی یک یا دو سال می‌تواند به یادگیری یک زبان جدید منجر شود (وعده‌ای که البته در ادامه خواهیم دید تا چه حد واقعیت دارد).
روش آموزشی دولینگو عمدتاً بر ترجمه و تکرار استوار است. کاربر جملات ساده را از زبان جدید به زبان مادری یا برعکس ترجمه می‌کند، به سوالات چندگزینه‌ای پاسخ می‌دهد و با گوش دادن به جمله‌ها و نوشتن آن‌ها مهارت شنیداری و دیکته را تمرین می‌کند. تمرینات کوتاه و امتیازدهی فوری پس از هر پاسخ صحیح یا غلط، یادگیری را شبیه یک بازی کرده است. وجود شخصیت نمادین جغد (Duo) و پاداش‌هایی مانند نشان‌ها (Badges) و حفظ رکورد روزانه (Streak) از دیگر عوامل تقویت‌کننده‌ی انگیزه در این برنامه هستند. دولینگو همچنین دوره‌های متنوعی برای بیش از ۴۰ زبان زنده (و حتی چند زبان ساختگی مثل زبان خیالی سری بازی تاج و تخت) ارائه می‌دهد.
نکته‌ای که برای کاربران فارسی‌زبان حائز اهمیت است، نبود زبان فارسی در دولینگو است که علتش را در مقاله چرا دولینگو فارسی ندارد گفته‌ایم. این اپ فعلاً از فارسی به عنوان زبان مبدا یا مقصد پشتیبانی نمی‌کند. به بیان دیگر، برای استفاده از دوره‌های دولینگو لازم است با یک زبان واسط (معمولاً انگلیسی) آشنا باشید. این موضوع باعث می‌شود برای بسیاری از فارسی‌زبانانی که به دنبال یادگیری زبان انگلیسی هستند، دولینگو چندان قابل استفاده نباشد. با این حال، اگر به زبان انگلیسی در حد پایه مسلط باشید، می‌توانید از دوره‌های دولینگو برای زبان‌های مختلف (مانند اسپانیایی، آلمانی، فرانسوی و غیره) بهره‌بگیرید.
تحقیقات علمی درباره‌ی اثربخشی دولینگو
از زمان معرفی دولینگو، پژوهش‌های گوناگونی درباره میزان تأثیرگذاری آن بر یادگیری زبان انجام شده است. یکی از اولین مطالعات جامع در این زمینه در سال ۲۰۱۲ صورت گرفت. نتیجه‌ی این تحقیق این بود که به طور متوسط ۳۴ ساعت یادگیری با دولینگو معادل یک ترم کلاس دانشگاهی زبان اسپانیایی است. در این مطالعه، کاربران مبتدی اسپانیایی طی ۸ هفته استفاده از دولینگو به طور میانگین در هر ساعت ۸٫۱ امتیاز در آزمون استاندارد WebCAPE پیشرفت کردند که معادل حدود ۹۱ امتیاز افزایش طی دوره بود. جالب اینکه مطالعه‌ی مشابهی روی نرم‌افزار رزتااستون نشان داد کاربران آن برای دستیابی به پیشرفت مشابه، به ۵۵ تا ۶۰ ساعت تمرین نیاز داشتند.
البته جزئیات این پژوهش و تفسیر نتایج آن حائز دقت است. زبان‌شناسانی مانند استفن کرشن اشاره کردند که هرچند میانگین پیشرفت ۸٫۱ امتیاز در ساعت گزارش شد، اما میانه‌ی پیشرفت صرفاً ۳٫۹ امتیاز بود – یعنی تعداد قابل توجهی از شرکت‌کنندگان بسیار کمتر از میانگین پیشرفت داشتند. همچنین از ۱۵۶ نفری که مطالعه را آغاز کردند، تنها ۹۰ نفر دوره‌ی ۸ هفته‌ای را به پایان رساندند که نشان‌دهنده‌ی نرخ ریزش نسبتاً بالای کاربران است. نکته‌ی جالب دیگر این بود که آنهایی که با هدف مشخص (مثلاً آمادگی سفر یا نیاز کاری) از دولینگو استفاده می‌کردند، پیشرفت بسیار بیشتری نسبت به افرادی داشتند که صرفاً از روی علاقه‌ی شخصی یا سرگرمی یاد می‌گرفتند.
پژوهش‌های جدیدتر نیز تصویر نسبتاً امیدوارکننده اما محدودی از کارایی دولینگو ترسیم می‌کنند. در یک تحقیق در سال ۲۰۲۱، مهارت خواندن و شنیدن زبان‌آموزانی که دوره‌های مقدماتی اسپانیایی یا فرانسوی دولینگو را به پایان رسانده بودند، ارزیابی شد. طبق این مطالعه، شرکت‌کنندگان پس از اتمام دوره‌ی مبتدی دولینگو به سطح Intermediate Low در مهارت خواندن و Novice High در مهارت شنیداری رسیده بودند. این سطح، قابل مقایسه با عملکرد دانشجویانی بود که چهار ترم کلاس دانشگاهی زبان خوانده‌اند.
از مجموع تحقیقات موجود چنین برمی‌آید که دولینگو در تقویت دایره‌ی لغات، عبارات پایه و تا حدی درک مطلب عملکرد قابل قبولی دارد و می‌تواند ابزاری کمکی و مؤثر در یادگیری زبان باشد. با این حال، محدودیت‌های آن در مهارت‌های تولیدی زبان (صحبت کردن و نوشتن) بارها مورد تأکید قرار گرفته است. بسیاری از متخصصان آموزش زبان باور دارند که ابزارهایی مثل دولینگو نمی‌توانند جایگزین تعاملات واقعی و دریافت ورودی زبانی معنادار شوند.
تجربیات و دیدگاه‌های کاربران
علاوه بر پژوهش‌های علمی، نگاهی به تجربیات واقعی زبان‌آموزان حائز اهمیت است. مرور این بازخوردها تصویری ملموس‌تر از کارکرد دولینگو در عمل به دست می‌دهد.
بخش قابل توجهی از کاربران اتفاق نظر دارند که دولینگو برای شروع یادگیری زبان و ایجاد علاقه بسیار مفید است. بسیاری می‌گویند دولینگو برای آشنایی اولیه با زبان، یادگیری لغات پایه و ساختارهای ساده فوق‌العاده است، اما نمی‌تواند تنها منبع یادگیری باشد اگر هدف شما تسلط کامل است.
از دید کاربران، مزایای دولینگو عبارت‌اند از:
رایگان و در دسترس بودن: اکثر محتواهای دولینگو رایگان است و تنها با یک گوشی هوشمند می‌توان هر زمان و هر جا تمرین کرد.
انگیزه‌بخشی و سرگرم‌کنندگی: وجود امتیازات، رقابت دوستانه و حفظ رکورد روزانه موجب شده کاربران احساس کنند یک بازی را دنبال می‌کنند.
درس‌های کوچک و قابل مدیریت: هر درس بسیار کوتاه است و به کاربر اجازه می‌دهد حتی در مشغله‌ترین روزها وقتی برای یک درس پیدا کند.
دایره لغات گسترده: دولینگو طیف وسیعی از واژگان را پوشش می‌دهد و با روش تکرار با فاصله، لغات در ذهن ماندگارتر می‌شوند.
در مقابل، انتقادات کاربران عمدتاً حول این محورهاست:
ضعف در آموزش مکالمه: تمرین‌های اسپیکینگ محدود و غیرواقعی‌اند.
توضیح ناکافی گرامر: بیشتر درس‌ها توضیح گرامری عمیق ندارند.
تمرینات یکنواخت و جملات غیرواقعی: تکراری شدن تمرین‌ها در بلندمدت باعث کاهش انگیزه می‌شود.
محدودیت برخی دوره‌ها و زبان‌ها: کیفیت دوره‌ها برای همه زبان‌ها یکسان نیست.
مدل کسب‌وکار و تبلیغات آزاردهنده: نسخه رایگان محدودیت‌هایی دارد و تبلیغات گاهی تجربه کاربری را مخدوش می‌کند.
مزایای استفاده از دولینگو در یادگیری زبان
دسترسی رایگان و گسترده
ایجاد عادت روزانه و استمرار در یادگیری
تقویت واژگان و عبارات پایه
محیط تعاملی و امکانات جانبی مانند داستان‌ها و پادکست‌ها
ارزیابی و سنجش پیشرفت
معایب و محدودیت‌های دولینگو
عدم پرورش مهارت مکالمه‌ی روان
یادگیری غیرعمیق و نیاز به منابع مکمل
فقدان بازخورد شخصی‌سازی‌شده
یکسان نبودن کیفیت دوره‌ها
اعتیاد به اپ و توهم پیشرفت
مقایسه دولینگو با روش‌های سنتی و سایر اپلیکیشن‌ها
| معیار | دولینگو (اپ خودآموز) | روش سنتی (کلاس زبان حضوری) | سایر اپ‌ها/منابع دیجیتال |
|---|---|---|---|
| هزینه و دسترسی | رایگان؛ همه‌جا و همیشه در دسترس. | پرهزینه؛ نیازمند زمان و مکان مشخص. | اغلب نیازمند اشتراک پولی؛ دسترسی آنلاین. |
| انگیزه و سرگرم‌کنندگی | بسیار انگیزه‌بخش با المان‌های بازی. | وابسته به معلم و علاقه‌ی فرد. | برخی اپ‌ها بازی‌وار، برخی جدی‌تر. |
| ساختار آموزشی | درس‌های کوتاه و از پیش تعیین‌شده. | طرح درس پیوسته از مبتدی تا پیشرفته. | متنوع؛ برخی ساخت‌یافته و برخی موضوع‌محور. |
| تعامل و مکالمه | تعامل واقعی ندارد. | تعامل رو در رو با معلم و دانشجویان. | برخی اپ‌ها امکان مکالمه با افراد واقعی دارند. |
| بازخورد و تصحیح | بازخورد خودکار محدود. | بازخورد فوری و شخصی از معلم. | برخی اپ‌ها تصحیح توسط کاربران بومی دارند. |
| گرامر و عمق محتوا | گرامر ضمنی با نکات محدود. | آموزش سیستماتیک گرامر. | بسته به اپ متفاوت است. |
| دامنه لغات و موضوعات | دامنه نسبتاً گسترده لغات عمومی. | معمولاً منسجم‌تر و کاربردی‌تر. | اغلب بر موضوعات روزمره تمرکز دارند. |
| سطح نهایی قابل دستیابی | حدود A1-A2 (در بهترین حالت B1 در خواندن/شنیدن). | تا سطوح پیشرفته (B2-C1). | بسته به اپ؛ برخی تا B1/B2 محتوا دارند. |
نتیجه‌گیری
پاسخ واقع‌بینانه به پرسش «آیا با دولینگو می‌توان زبان یاد گرفت؟» این است: بله، اما تا حدی و نه به‌تنهایی. دولینگو ابزاری قدرتمند و نوآورانه است که یادگیری زبان را سرگرم‌کننده و در دسترس کرده است. استفاده‌ی مستمر از آن می‌تواند سطح شما را در مهارت‌هایی مثل واژگان، گرامر پایه و درک مطلب به سطح مقدماتی قابل قبولی برساند.
اما هیچ‌کس توصیه نمی‌کند که فقط به دولینگو بسنده کنید اگر هدفتان تسلط واقعی بر زبان است. دولینگو شما را به سطح مبتدی قوی یا نهایتاً ابتدایی-متوسط می‌رساند؛ از آنجا به بعد، برای پیشرفت بیشتر باید از منابع دیگر مانند کلاس حضوری، تمرین مکالمه، فیلم و کتاب استفاده کنید.
برای فارسی‌زبانانی که قصد یادگیری زبان‌های خارجی دارند، دولینگو می‌تواند نقطه‌ی شروع در دسترس و کم‌هزینه‌ای باشد. با این حال، باید انتظار واقع‌بینانه داشت: برای سفر یا کاربردهای روزمره کافی است، اما برای تسلط دانشگاهی یا حرفه‌ای لازم است روش‌های مکمل را به کار گرفت.
به طور خلاصه، دولینگو پایه‌ای خوب برای آغاز یادگیری فراهم می‌کند، اما ادامه‌ی مسیر به تلاش، منابع دیگر و تمرین واقعی نیاز دارد.
