زمان مدرسه را به خاطر بیاورید: درس علوم بیشتر مواقع به شکل تئوریک و تنها با استفاده از کتاب و عکس‌های آن آموزش داده می‌شد؛ اما گاهی اوقات پیش می‌آمد که بعضی درس‌ها در آزمایشگاه تدریس شوند. مثلا این درس شیمی که واکنش شعله آتش با عناصر مختلف شیمیایی باعث تغییر رنگ شعله می‌شود؛ بین زمانی که این درس را روی کتاب مطالعه کرده بودید، با زمانی که آن را در آزمایشگاه و جلوی چشم خودتان مشاهده می‌کردید چه تفاوتی وجود داشت؟
قطعا تفاوت این دو زیاد است و به احتمال زیاد هم‌اکنون مطالب بیشتری از درس‌های آزمایشگاهی به خاطرتان بیاید، تا درس‌هایی که فقط در کتاب مطالعه کردید. باید بدانید که فضای آزمایشگاهی را در کلاس‌های زبان هم می‌توان پیاده‌سازی کرد! و همین امر تفاوت اصلی میان تدریس گرامر به روش Deductive با Inductive را به وجود می‌آورد. با ما همراه باشید.
تدریس گرامر به روش Deductive
تدریس گرامر به روش Deductive مشابه یادگرفتن درس علوم در کلاس درس و با کمک کتاب است. در این روش دانش‌آموز به هیچ فعالیت ذهنی برای مشاهده دقیق پدیده‌ها نیاز ندارد؛ چراکه لازم نیست چیزی را کشف کند. همین امر باعث می‌شود سطح دانش آن‌ها از حفظیات فراتر نرود. حفظیات هم که زود فراموش می‌شوند!
در روش Deductive یا استقرائی آموزش گرامر، معلم اصل گرامری را در ابتدای کار بیان می‌کند؛ مثلا آنکه «زمان حال استمراری به این شکل ساخته می‌شود: فعل To be [am, is, are+ فعل ing دار.»
سپس مثال‌هایی از آن ارائه می‌دهد و پس از آن هم نوبت به حل تمرین می‌رسد.
این روش برای ما بسیار آشناست؛ چراکه در مدرسه و بسیاری از کلاس‌های زبان گرامر به همین روش تدریس می‌شود. در این روش زبان‌آموز کاملا منفعل است و هیچ فعالیتی به جز حفظ کردن و تکرار اصول بیان‌شده ندارد.
اما آیا این روش جواب می‌دهد؟ برای آنکه پاسخ این سوال را بدانید، به اطرافیانتان مراجعه کنید و از آن‌ها بپرسید: آیا در مدرسه زبان انگلیسی یاد گرفتی؟ به طور حتم پاسخ بسیاری از آن‌ها منفی خواهد بود.
بنابراین لازم است به سراغ روش‌های دیگری برای آموزش و یادگیری گرامر رفت. بهترین روش، تدریس گرامر به روش Inductive است. در بخش بعدی این موضوع را با جزئیات بیشتر بررسی می‌کنیم.
تدریس گرامر به روش Inductive
روش Inductive یا استنتاجی مانند آموزش درس علوم در آزمایشگاه است: همه‌چیز باید مشاهده‌پذیر باشد و مهم‌تر آنکه دانش‌آموز در مشاهده‌ی فعالانه‌ی پدیده‌ها و کشف ساختار آن‌ها دخالت دارد. تنها در این صورت است که می‌توانید مطمئن باشید زبان‌آموز، مطالب گرامری را به خوبی فرا گرفته: آنکه خود او در فرآیند کشف ساختارهای گرامری دخالت داشته باشد.
اگر یادگیری به طور فعالانه اتفاق بیفتد، دیگر نیازی به برگزاری امتحان‌های سخت و تمرین‌های فراوان نیست؛ زیرا تا حدی می‌توان اطمینان داشت که زبان‌آموز پس از اتمام درس می‌تواند ساختار آموزش داده‌شده را به طور ناخودآگاه استفاده و رعایت کند. پس اگر می‌خواهید معلم خوبی باشید و همچنین کلاس‌هایتان مفرح و انرژی‌بخش باشد، اصول روش آموزش گرامر Inductive را یاد بگیرید!
گام به گام آموزش گرامر با روش Inductive
در ادامه فرآیند اصلی تدریس گرامر به روش Inductive را به شما آموزش می‌دهیم. استفاده از این مراحل به تنهایی کافی نیست و شما به رعایت برخی اصول دیگر هم احتیاج خواهید داشت. اصول فرعی را در قسمت بعدی با تفصیل آموزش خواهیم داد. در هر صورت، آموزش گرامر با این روش خاص لازم است تمامی این گام‌ها را در بر بگیرد:
۱. بیان مثال‌ها
آنچه زبان‌آموزان در آغاز درس با آن مواجه می‌شوند، چندین مثال است که این مثال‌ها در خود حاوی یک ساختار جدید گرامری هستند. می‌توانید تنها از چند مثال بدون ربط استفاده کنید، یا آنکه آن‌ها را طوری انتخاب کنید که افراد حاضر در کلاس را با درس درگیر کند. یک نکته دیگر را نیز در نظر داشته باشید: جملاتی که در این مرحله به کار می‌برید باید ساده و قابل‌فهم باشند.
این مرحله حکم قلاب ماهیگیری را دارد؛ اگر به اندازه کافی جذاب نباشد، زبان‌آموزان با شما همراه نمی‌شوند و این موضوع تا انتهای کلاس ادامه خواهد داشت. هم در بخش بعدی و هم در مقاله چرا کلاس‌های زبان کسل‌کننده هستند؟ به روش‌هایی پرداخته‌ایم که با کمک آن‌ها می‌توانید مشارکت زبان‌آموزان را در کلاس افزایش دهید.
۲. کشف ساختار جملات توسط زبان‌آموزان
پس از آنکه اولین مثال‌ها را بیان کردید و روی تابلو نوشتید، نوبت به زبان‌آموزان می‌رسد تا ساختاری را که در همه جملات تکرار شده است کشف کنند. اجازه دهید چند تئوری مختلف بیان شود؛ آن‌ها را بر روی تابلو یادداشت کنید و به مرحله بعدی بروید.
یک نکته مهم در این مرحله وجود دارد: مطمئن شوید همه زبان‌آموزان با درس درگیر شده‌اند. از همه نظرخواهی کنید و ببینید تئوری‌های مختلف (پیشنهادات زبان‌آموزان برای ساختار جملات) چقدر طرفدار دارند.
همچنین می‌توانید لیست نام طرفداران هر تئوری را یادداشت کنید تا در مراحل بعدی آن‌ها مجبور شوند از نظریه اولیه خود دفاع کنند. اگر بتوانید چنین رقابتی میان زبان‌آموزان برای دفاع از نظریه‌های خود به وجود بیاورید، اثربخشی درس را چند برابر کرده‌اید. می‌توانید یک سیستم امتیازدهی یا نوعی شرط‌بندی در کلاس راه بیندازید تا زبان‌آموزان به خوبی با درس درگیر شوند.
۳. ارائه مثال‌های بیشتر و پیچیده‌تر
این مرحله در عمل مشابه مرحله‌ی اول است: شما مثال‌های جدیدی بیان می‌کنید که پیچیدگی بیشتری به نسبت نمونه‌های اولیه دارند و از زبان‌آموزان خود می‌خواهید ساختارهای پیشنهادی خود را بر اساس این مثال‌ها آزمایش کنند. در این مرحله احتمالا نظر برخی از زبان‌آموزان تغییر خواهد کرد؛ موضع جدید هرکدام را یادداشت کنید و به سراغ مرحله بعدی بروید.
۴. برگزاری دادگاه نظریه‌ها
در این مرحله لازم است همه زبان‌آموزان به یک نظر قطعی درباره ساختار پیشنهادی خود رسیده باشند و بتوانند از نظر خود در برابر نظریه‌های مخالف دفاع کنند. می‌توانید یک مناظره برگزار کنید تا اکثریت به یک یا دو جواب مشخص برسند؛ همچنین می‌توانید از روش‌های دیگر استفاده کنید تا نظریه‌های ضعیف‌تر حذف شوند و یک یا دو ساختار پیشنهادی قوی‌تر باقی بمانند.
یک تذکر مهم: در این مرحله در کلاس مداخله نکنید و جواب صحیح را لو ندهید! اجازه دهید زبان‌آموزان خودشان ساختار نهایی را، حتی به غلط، تعیین کنند و خودشان کشف کنند. قبول پاسخ‌های اشتباه در این مرحله به معنای آن نیست که آن‌ها دچار بدآموزی شده‌اند.
۶. اعلام ساختار صحیح
اگر تمامی مراحل بالا را به خوبی اجرا کرده باشید، به احتمال فراوان زبان‌آموزان به پاسخ صحیح دست یافته‌اند و شما تنها لازم است زحمت تایید کردن آن‌ها را بکشید و مثال‌های جدیدی برای تصدیق نظر آن‌ها ارائه دهید. اما اگر ساختار نهایی آن‌ها درست نبود، می‌بایست سوالاتی را مطرح کنید که زبان‌آموزان را به سمت کشف اشتباهات خود سوق می‌دهد.
اگر آن‌ها بتوانند به اشتباهات خود آگاه شوند، به راحتی خواهند توانست جواب درست را بیابند و آن را یاد بگیرند. آنچه در این روش تدریس اهمیت دارد، آن است که شاگردان شما بیاموزند چطور زبان را تحلیل کنند، چگونه سوال طرح کنند و در نهایت آنکه چطور به اشتباهات خود پی ببرند و جواب صحیح را بیابند. استفاده از این روش تمامی این مهارت‌ها را در دانش‌آموزان تقویت می‌کند.
نکته‌های مهم در تدریس گرامر به روش Inductive
در قسمت قبلی به طور گام‌به‌گام، مراحل تدریس گرامر به روش Inductive را توضیح دادیم. استفاده از این روش باعث رشد این مهارت‌ها در زبان‌آموزان شما می‌شود:
توانایی تحلیل ساختارهای زبانی
توانایی طرح پرسش‌های اثرگذار و
توانایی یافتن ایرادها در یک پاسخ مطرح‌شده
می‌توانید اطمینان داشته باشید که تمرین و یادگیری این مهارت‌ها، در بلندمدت بسیار بیشتر به کمک شاگردان‌تان خواهد آمد، تا صرف درس‌های موجود در کتاب‌های درسی.
چند نکته وجود دارد که رعایت کردن آن‌ها اثرگذاری روش Inductive را در آموزش گرامر زبان افزایش می‌دهد. در ادامه این نکات را بررسی خواهیم کرد. اهمیت این نکات به اندازه اهمیت روش اصلی است که در بخش قبلی آموزش دادیم؛ بنابراین آن‌ها را با دقت مطالعه کنید.
اجازه اشتباه کردن بدهید!
اگر می‌خواهید زبان‌آموزانتان زبان انگلیسی یاد بگیرند، باید به آن‌ها اجازه اشتباه کردن بدهید. آن‌ها را همانند کودکانی ببینید که در حال یادگیری راه رفتن هستند و نمی‌توان بدون زمین خوردن راه رفتن یاد گرفت! بنابراین اشتباه کردن‌های فردی یا جمعی شاگردان خود را همچون یک امر طبیعی و حتی ضروری در مسیر یادگیری آن‌ها در نظر بگیرید.
مهم آن است که زبان‌آموزان یاد بگیرند روش کشف اشتباهات خود را پیدا کنند؛ به عبارت دیگر لازم است به آن‌ها ماهیگیری یاد بدهید، جای اینکه ماهی صید شده را پیش رویشان بگذارید! بنابراین بگذارید اشتباه کنند و سپس متوجه شوند چرا در اشتباه بوده‌اند. استفاده از روشی که در مرحله قبل معرفی کردیم، می‌تواند به مرور این موضوع را در آن‌ها تقویت کند.
داستان بسازید
فرض کنید می‌خواهید بحث صفت‌های تفضیلی را به زبان‌آموزان خود آموزش دهید. یک روش آن است که چند مثال منفرد و بی‌ربط، یا یک فیلم آموزشی را به آن‌ها نشان دهید؛ اما یک روش دیگر نیز وجود دارد: سناریوی خاصی از زندگی خود یا تجربه‌هایتان در کلاس درس را انتخاب کنید و بر اساس آن جملاتی متناسب با موضوع درس بسازید. هرچه سناریو و قصه‌های شما جذاب‌تر باشد، درگیری زبان‌آموزان با کلاس درس نیز بیشتر خواهد شد. در این زمینه می‌توانید از داستان‌های انگلیسی مناسب نیز کمک بگیرید.
به خاطر داشته باشید که زبان‌آموزانتان همواره از خود می‌پرسند: این درس چه ربطی به زندگی من دارد؟ و وظیفه شما این است درس را طوری برای آن‌ها روایت کنید که ربط مستقیم یا غیرمستقیمی به زندگی آن‌ها داشته باشد. این‌گونه است که درس برای آن‌ها معنادار می‌شود و برای یادگیری آن اشتیاق پیدا می‌کنند. در این زمینه نگاهی به مقاله چگونه یک کلاس زبان جذاب داشته باشیم؟ نیز داشته باشید.
بازی کنید
اصل و اساس تدریس گرامر به روش Inductive نوعی بازی است که در آن زبان‌آموزان با یکدیگر رقابت می‌کنند تا نظر خودشان را به کرسی بنشانند؛ به این طریق به‌طور دسته‌جمعی کشف می‌کنند که پاسخ درست یک سوال، یا ساختار صحیح یک جمله چیست. می‌توانید از بازی‌های بیشتری نیز برای تدریس خود استفاده کنید. مثلا نگاهی به مقاله بازی‌هایی که در کلاس زبان معجزه می‌کنند داشته باشید؛ در آنجا تعداد زیادی بازی مناسب کلاس درس به شما معرفی کرده‌ایم.
یکی از بازی‌هایی که در مقاله گفته‌شده معرفی شده است، بازی شرط‌بندی است که برای تدریس گرامر به روش Inductive نیز بسیار مناسب است. برای انجام این بازی باید در ابتدای کلاس به همه‌ی زبان‌آموزان تعداد مشخصی سکه بدهید و در ادامه از آن‌ها بخواهید روی پاسخ‌هایی که معتقدند صحیح‌ترین پاسخ است، شرط‌بندی کنند. بدین شکل جدیت آن‌ها در پاسخ‌گویی به سوالات و کشف ساختارهای صحیح چند برابر می‌شود!
بازی‌های دیگری نیز برای تمرین گرامر وجود دارند که می‌توانید به عنوان مکمل بازی اصلی از آن بهره بگیرید؛ مثلا بازی جمله‌سازی، بازی درست و غلط، بازی تلفن گرامر و بسیاری موارد دیگر. استفاده از این بازی‌ها به‌سادگی میزان مشارکت زبان‌آموزان را در کلاس درس بالا می‌برد.
اعلام نکنید که در حال آموزش چه چیزی هستید!
متاسفانه اغلب زبان‌آموزان چندان دل خوشی از گرامر ندارند و همین که در ابتدای کلاس به آن‌ها گفته شود: قرار است امروز گرامر یاد بگیریم، نیمی از انرژی آن‌ها درجا تحلیل می‌رود. بنابراین بهتر است کلاس‌هایتان را طوری برگزار کنید که همه مهارت‌ها در کنار هم آموزش داده شوند و به عبارتی شاگردان‌تان یاد بگیرند چگونه به زبان انگلیسی فکر کرده و با دیگران ارتباط برقرار کنند. بازی‌ها و داستان‌ها به شما کمک می‌کنند در این کار موفق شوید.
از ابزارهای آموزشی کمک بگیرید
در انتها به شما پیشنهاد می‌دهیم از ابزارهای آموزشی غافل نشوید. انواع محتواهای متنی، صوتی و تصویری و همچنین موسیقی‌هایی که برای آموزش زبان انگلیسی ساخته شده‌اند، به‌خوبی می‌توانند در موفقیت هرچه بیشتر شما در آموزش گرامر زبان کمک کنند. اپلیکیشن‌های آموزش زبان نیز انتخاب‌هایی فوق‌العاده برای این کار هستند.
یکی از اپلیکیشن‌هایی که می‌توانید در آن انواع محتواهای متنی، صوتی و تصویری مناسب یادگیری و آموزش زبان بیابید، اپلیکیشن زبانشناس است. در این برنامه به دریایی از محتواهای آموزشی زبان انگلیسی دسترسی خواهید داشت که هریک از آن‌ها می‌توانند برای مدرسان زبان انگلیسی نیز مناسب باشند؛ از این جهت که ماده‌ی خام مناسب تدریس را در اختیار آن‌ها قرار خواهد داد.
سخن آخر
در این مقاله همه‌چیز را درباره تدریس گرامر به روش Inductive به شما آموزش دادیم و امید داریم که شما هم این روش نوین آموزش گرامر را در کلاس‌های درس خود به کار بگیرید. حتی اگر موافق این روش نیستید، پیشنهاد می‌کنیم در یک دوره آن را به‌طور آزمایشی امتحان کنید تا شاهد نتایج معجزه‌آسای آن باشید.
استفاده از این روش نه‌تنها سرعت یادگیری زبان را در زبان‌آموزان افزایش می‌دهد، اشتیاق آن‌ها را نیز به کلاس بیشتر می‌کند. همچنین اگر تجربه‌ای درباره‌ی این روش تدریس زبان دارید، لطفا آن را در قسمت کامنت‌ها با دیگر کاربران زبانشناس به اشتراک بگذارید! از همراهی شما متشکریم.
