در عصر حاضر پر‌مخاطب‌ترین زبان خارجی زبان انگلیسی است و هر فردی با توجه به موقعیتی که در آن قرار دارد احساس نیاز به تقویت زبان انگلیسی می‌کند. این را فراموش نکنید که هیچوقت برای یادگیری یک زبان جدید دیر نیست. آموزش زبان به بزرگسالان شامل نکاتی است که در این مقاله از زبانشناس به آن‌ها می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
چگونه تدریس زبان را شروع کنیم؟
زبان انگلیسی متشکل از چهار مهارت خواندن (reading)، نوشتن (writing)، گوش دادن (listening) و صحبت کردن (speaking) است. در تدریس زبان انگلیسی همه‌ی این چهار مهارت باید مد نظر قرار بگیرند. اگر حتی یکی از این مهارت‌ها را نادیده بگیریم یا کمتر به آن اهمیت بدهیم، در سطوح بالاتر به مشکل برمی‌خوریم و حتی این کم‌کاری، خود را در دیگر مهارت‌ها هم نشان خواهد داد. روش‌ها و شیوه‌های مختلفی برای تدریس این چهار مهارت وجود دارند که هر کدام معایب و مزایایی دارند. در ادامه به بررسی شیوه‌ی تدریس این چهار مهارت زبان انگلیسی خواهیم پرداخت.
چگونه مهارت خواندن (reading) را تدریس کنیم؟
با رعایت چند نکته‌ی کلیدی می‌توانید در این بخش موفق‌تر عمل کنید.
مرحله‌ی آمادگی (presentation):
قبل از اینکه سراغ کتاب و متن برویم، ابتدا عکس و فیلم مربوط به متنی را که از قبل آماده کردیم برای زبان‌آموزان پخش می‌کنیم و از آن‌ها سوالاتی راجع به عکس‌ها می‌پرسیم. یا می‌توانیم توضیحات کلی راجع به عکس‌ها بدهیم و ذهن زبان‌آموزان را برای متن کتاب آماده کنیم. سپس فهرستی از لغات دشوار متن را روی تخته می‌نویسیم و لغات را تدریس می‌کنیم. این کار کمک شایانی در فهم متن کتاب می‌کند.
مرحله‌ی تمرین و تولید زبان (practice and production):
فایل صوتی متن را یک بار پخش کنید و سوالات کلی راجع به آن بپرسید.
برای بار دوم فایل صوتی را پخش کنید و این بار از زبان‌آموزان سوالات جزئی‌تر که دقت بیشتری می‌خواهند بپرسید.
کتاب‌ها را باز کنید و از روی متن یک بار بخوانید تا اشتباهات تلفظی زبان‌آموزان رفع شود. متن را به چند بخش تقسیم کنید و از زبان‌آموزان بخواهید هر قسمت را با صدای بلند بخوانند و شما تلفظ کلمات و عبارات را بررسی کنید. در مرحله‌ی آخر سوالاتی بپرسید که زبان‌آموزان برای جواب آن‌ها مجبور باشند به متن مراجعه کنند و دوباره آن را بخوانند.
چگونه مهارت نوشتن (writing) را تدریس کنیم؟
اولین قدم برای نوشتن، برانگیختن ایده‌ها و افکار زبان‌آموزان است. به آن‌ها فرصت جمع‌آوری ایده‌هایشان را بدهید. یکی از روش‌های جمع‌آوری و مرتب کردن ایده‌ها طوفان فکری (brainstorming) است. طوفان فکری یعنی نوشتن فهرستی از هرچیزی که به ذهن زبان‌آموزان در رابطه با موضوع انشا می‌رسد. ابتدا از موضوعات ساده‌تر و جذاب‌تر برای انشای زبان‌آموزان استفاده کنید. حتی می‌توانید به زبان‌آموزان اجازه دهید در انتخاب موضوع خلاق باشند و خودشان موضوع انشا را انتخاب کنند.
بعد از انتخاب موضوع انشا و نوشتن ایده‌های مرتبط با موضوع روی کاغذ (طوفان فکری) حالا وقت نوشتن رسیده است. برای نوشتن زمان مشخص و کافی را به زبان‌آموزان خود اختصاص دهید. هنگامی که آن‌ها می‌نویسند شما نیز بیکار ننشینید و با سرکشی و رفع اشکالات احتمالی به زبان‌آموزان کمک کنید.
هنگامی که نوشتن تمام شد حالا وقت آن رسیده که زبان‌آموزان نوشته‌های خود را با صدای بلند بخوانند و همکلاسی‌هایشان اشکالات احتمالی آن‌ها را تصحیح کنند.
چگونه مهارت گوش دادن (listening) را تدریس کنیم؟
مهارت گوش دادن را می‌توان به چند روش تدریس کرد؛
- ابتدا فایل صوتی را پخش کنید و از زبان‌آموزان بخواهید هر چیزی را که از آن فهمیده‌اند برای شما بازگو کنند.
- فایل صوتی را پخش کنید و از زبان‌آموزان بخواهید جملاتی را که به‌صورت ناقص به آن‌ها داده شده است کامل کنند.
- فایل صوتی را پخش کنید و از زبان‌آموزان چند سوال راجع به آن بپرسید.
چگونه مهارت صحبت کردن (speaking) را تدریس کنیم؟
تدریس اسپیکینگ (speaking) به‌عنوان یک مهارت مهم از اولویت‌های مدرسان و زبان‌آموزان است. شما به‌عنوان یک معلم باید با ایجاد انگیزه زبان‌آموزان را به صحبت کردن بیشتر ترغیب و تشویق کنید. آموزش اسپیکینگ (speaking) را با معرفی خودتان شروع کنید و از زبان‌آموزان بخواهید خودشان را معرفی کنند. اگر نتوانستند می‌توانید با پرسیدن سوال به آن‌ها کمک کنید. در سطح‌های بالاتر می‌توانید زبان‌آموزان را تشویق به مشارکت در تدریس کنید؛ از آن‌ها بخواهید گروه‌های دو یا سه نفره تشکیل بدهند و نمایشی را اجرا کنند و با هم مکالمه کنند.
از دیگر روش‌های تدریس اسپیکینگ (speaking) می‌توان به تمرین کامل کردن جملات ناقص اشاره کرد؛ مکالمه‌ای را بنویسید و بخش‌هایی از آن را حذف کنید، سپس از زبان‌آموزان بخواهید به‌صورت انفرادی یا در قالب گروه‌های دونفره و با مشورت یکدیگر بخش‌های حذف شده را کامل کنند.
تدریس زبان انگلیسی به بزرگسالان چگونه است؟
با پیشرفت علم، آموزش زبان انگلیسی هم دچار تحول شده و پیشرفت کرده است. گرچه برخی از آموزشگاه‌های زبان همچنان از روش‌های قدیمی برای آموزش زبان انگلیسی استفاده می‌کنند اما تجربه نشان داده برای زبان‌آموزان جدید با رده‌های سنی متفاوت این روش‌ها جوابگو نیست. باید با توجه به رده‌ی سنی زبان‌آموزان روش تدریس زبان انگلیسی را انتخاب کنیم. روش تدریس زبان انگلیسی به رده‌ی سنی بزرگسالان نیاز به رعایت نکاتی دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم؛
- انتخاب محتوای مناسب با سن بزرگسالان.
- درگیر کردن زبان‌آموزان و تشویق آن‌ها به شرکت کردن در بحث‌ها.
- آشنا بودن با شیوه‌های مختلف تدریس و استفاده از آن‌ها با توجه به شرایط و شخصیت‌های متفاوت زبان‌آموزان.
- تشویق زبان‌آموزان به پرسیدن سوال در کلاس درس.
- تشویق کردن زبان‌آموزان به صحبت کردن با زبان انگلیسی در کلاس و اصلاح اشتباهات احتمالی آن‌ها.
- توجه به علایق زبان‌آموزان در انتخاب موضوعات کلاسی.
انواع روش‌های تدریس زبان انگلیسی به بزرگسالان
در ادامه انواع روش‌های تدریس زبان انگلیسی به بزرگسالان را نام می‌بریم و با هر‌کدام آشنا می‌شویم.
۱. روش ترجمه- گرامر Grammar translation method
روش ترجمه گرامر یک روش قدیمی و منسوخ است. اساس کار این روش ترجمه از زبان مادری به زبان دوم و برعکس است. معلم، گرامر و قواعد دستور زبان مقصد را آموزش می‌دهد و زبان‌آموز با استفاده از واژگانی که حفظ کرده سعی می‌کند زبان مادری را به زبان دوم ترجمه کرده و جمله‌سازی کند.
۲. روش مستقیم Direct method
بعد از اینکه روش ترجمه-گرامر به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت، روش مستقیم شکل گرفت. اساس کار روش مستقیم این بود که زبان‌آموزان باید به‌طور مستقیم تفکر زبان دوم را داشته باشند. این روش روی ارائه‌ی کلمات با نشان دادن و صحبت کردن مانور می‌دهد.
در روش مستقیم زبان‌آموزان اجازه‌ی استفاده از زبان مادری را ندارند. این روش تدریس هم با گذشت زمان مورد انتقاد قرار گرفت چون این روش فقط در کلاس‌هایی با جمعیت کم جواب می‌داد، در این روش بهتر است که از مدرسان بومی استفاده شود و هزینه‌ی استخدام معلم بومی زیاد بود و موفقیت روش مستقیم بیشتر به مهارت مدرس بستگی داشت تا به خود روش.
۳. روش نگرش ساختاری Structural approach method
بعد از انتقاد‌های وارد شده به روش مستقیم، روش رویکرد ساختاری مورد توجه قرار گرفت. این روش اساسا از تکنیک‌های روش مستقیم استفاده می‌کند با این تفاوت که در این روش به مهارت‌های خواندن و نوشتن هم کمی اهمیت داده شد.
هر زبانی ساختار‌های خاص خودش را دارد که به آن زبان شکل می‌دهند. در روش نگرش ساختاری، زبان‌آموزان با یادگیری ساختار‌های زبان هدف سعی در یادگیری مکالمهی زبان هدف دارند.
با گذشت زمان این روش هم به دلایل زیر مورد انتقاد قرار گرفت:
در این روش به مهارت‌های خواندن و نوشتن توجه کمی می‌شد و همچنین روش نگرش ساختاری فقط برای مقاطع پایین مورد استفاده قرار می‌گرفت.
۴. روش رویکرد شفاهی یا تدریس موقعیتی زبان Oral approach / situational language teaching
در روش تدریس موقعیتی زبان، زبان‌آموزان با استفاده از شنیده‌های اطراف خود سعی در یادگیری زبان هدف دارند. زبان‌آموزان با قرار گرفتن در موقعیت‌های مختلف یاد می‌گیرند که چگونه با استفاده از زبان هدف ارتباط برقرار کنند. هدف روش رویکرد شفاهی این است که زبان‌آموزان بدون دریافت کمک از دیگران با استفاده از زبان مقصد ارتباط برقرار کنند و مهارت‌های خواندن و نوشتن خود را تقویت کنند.
تفاوت اصلی روش رویکرد شفاهی یا تدریس موقعیتی زبان با روش مستقیم این بود که در این روش محتوا بر اساس اولویت‌بندی و توالی ارائه می‌شوند. این توالی محتوا در کنار دایره‌ی لغات و دستورات گرامری غنی باعث می‌شوند که زبان‌آموز بهتر و راحت‌تر زبان مقصد را یاد بگیرد. در روش تدریس موقعیتی زبان تمام نکات و آموزش‌های زبانی در قالب موقعیت‌ها آموزش داده می‌شوند. از این روش تدریس هنوز هم در تمرینات شفاهی، الگوهای دستور زبان و ساخت جمله استفاده می‌شود.
۵. روش شنیداری گفتاری Audiolingual method
روش شنیداری گفتاری بر پایه‌ی نظریه‌ی زبانی و روانشناسی رفتاری است که در سال‌های جنگ جهانی دوم ابداع شد. رویکرد روش شنیداری گفتاری تمرکز روی واژگان و معنای کلمات نیست. تمرکز این روش بیشتر روی ساختار‌ها و الگوهای زبانی است که در گفت‌وگو‌های روزمره از آن‌ها استفاده می‌شود. هدف اصلی در روش شنیداری گفتاری آموزش مهارت‌های شفاهی، واژگان، تلفظ صحیح و گرامر و در کل توانایی پاسخگویی سریع شفاهی است. علاوه‌بر این‌ها مهارت‌های خواندن و نوشتن هم تدریس می‌شوند اما همچنان تاکید روی مهارت‌های شفاهی است.
۶. پاسخ فیزیکی کلی Total physical response
در روش پاسخ فیزیکی کلی (TPR) مدرس دستوراتی را به زبان‌آموزان می‌دهد و آن‌ها با کمک واکنش‌ها و حرکات فیزیکی بدن، از این دستورات پیروی می‌کنند. فرضیه‌ی روش پاسخ فیزیکی کلی این است؛ مغز انسان برای یادگیری تمام زبان‌های موجود در دنیا یک برنامه‌ی بیولوژیکی دارد. این را می‌توان در روند یادگیری زبان در نوزادان مشاهده کرد.
۷. روش خاموش Silent way
روش تدریس خاموش یکی دیگر از روش‌های تدریس زبان است. در این روس معلم در کلاس تا حد امکان سکوت می‌کند و زبان آموزان را تشویق به تولید و استفاده از زبان مقصد می‌کند. در این روش زبان‌آموزان به‌جای اینکه واژگان یا قواعد دستور زبان را حفظ کنند، روی یادگیری از طریق کشف کردن تمرکز می‌کنند. یادگیری در روش تدریس خاموش با پرسیدن یک سوال و مساله و درخواست راه‌حل از زبان‌آموزان اتفاق می‌افتد.
۸. روش آموزش زبان به‌شیوه‌ی ارتباطی Communicative language teaching
بعد از شیوه‌ی آموزش رویکرد شفاهی، روش آموزش زبان به‌شیوه‌ی ارتباطی شکل گرفت. روش آموزش زبان به‌شیوه‌ی ارتباطی درست نقطه‌ی مقابل شیوه‌ی شنیداری گفتاری است. در روش شنیداری گفتاری تمرکز روی ساختار‌ها و الگوهای زبانی بود و بخش واژگان چندان مورد توجه قرار نمی‌گرفت.
در روش آموزش زبان به‌شیوه‌ی ارتباطی، تاکید و تمرکز روی مهارت برقراری ارتباط در موقعیت‌های مختلف و واقعی زندگی روزمره است.
۹. رویکرد طبیعی Natural approach
در سال ۱۹۷۷ روشی به‌نام رویکرد طبیعی که مبنی بر اکتسابی بودن زبان است به وجود آمد. در شیوه‌ی آموزشی رویکرد طبیعی، تمرکز روی برقراری ارتباط به‌عنوان کارکرد اصلی زبان است و زبان وسیله‌ای برای انتقال پیام و اطلاعات است. تمرکز رویکرد طبیعی در واقع روی مشاهده و یادگیری زبان جدید از طریق قرار گرفتن در محیطی است که به زبان مقصد صحبت می‌کنند.
۱۰. روش تکلیف‌محور Task based language teaching
دیدگاه روش تکلیف‌محور این است که تکالیف جزو اصلی فرآیند یادگیری زبان هستند و باید برای زبان‌آموزان تکلیف در نظر گرفت که به‌واسطه‌ی آن زبان هدف را یاد بگیرند. این تکالیف باید مربوط به ساختار‌های زبانی باشند و زبان‌آموزان حین انجام تکالیف با یکدیگر تعامل دارند و از این طریق زبان جدید را یاد می‌گیرند.
سخن پایانی
با توجه به علاقه‌ی افراد زیادی برای مهاجرت، تحصیل و کسب‌وکار در خارج از کشور نیاز به آموزش زبان بیشتر از قبل احساس می‌شود. شما به‌عنوان مدرس زبان می‌توانید با رعایت چند نکته یک تدریس عملی مطلوب و عالی را در اختیار زبان‌آموزان قرار دهید. امروزه روش‌های مختلف آموزش زبان وجود دارند. همین تعدد منابع ممکن است موجب سردرگمی زبان‌آموزان برای انتخاب منبع یادگیری زبان شود. سایت و اپلیکیشن آموزش زبان انگلیسی زبانشناس برای برطرف کردن نیاز زبان‌آموزان در اختیار شماست.
سوالات رایج در رابطه با تدریس زبان انگلیسی به بزرگسالان
- آیا یادگیری زبان انگلیسی در بزرگسالی سخت است؟
خیر. اگر به‌طور مداوم در کلاس‌ها شرکت کنید و تکالیفتان را انجام دهید به‌راحتی می‌توانید زبان انگلیسی را بیاموزید.
- چرا آموزش زبان انگلیسی به بزرگسالان سخت است؟
بزرگسالان در خارج از کلاس مسئولیت هایی دارند که باعث می‌شود یادگیری زبان برایشان در اولویت نباشد و امکان غیبت و انجام ندادن تکالیف در رده‌ی سنی بزرگسالان بیشتر است.
- چطور در بزرگسالی زبان بیاموزید؟
برای خود هدف‌های کوتاه‌مدت تعیین کنید و پیشرفت روزانه‌ی خود را مد نظر قرار دهید.
مایوس نشوید و با تلاش روزانه سعی در یادگیری زبان داشته باشید.
عادات یادگیری خود را تغییر دهید و همگام با مدرس خود جلو بروید.
- چگونه تبدیل به یک مدرس حرفه‌ای زبان شویم؟
اگر دانش‌آموخته‌ی یکی از رشته‌های مربوط به زبان انگلیسی باشید و دانش کافی زبان داشته باشید با شرکت در دوره‌های تربیت مدرس زبان انگلیسی (TTC) می‌توانید به یک مدرس حرفه‌ای تبدیل شوید.
