در دنیای امروز که مهاجرت، ادامه تحصیل در دانشگاه‌های بین‌المللی و همکاری با شرکت‌های خارجی بیش از پیش رایج شده، آشنایی با معادل‌های انگلیسی مدارک تحصیلی به یک نیاز ضروری تبدیل شده است. بسیاری از افراد هنگام تکمیل رزومه، نوشتن انگیزه‌نامه یا حتی مکاتبه با نهادهای آموزشی و کاری در خارج از کشور با این چالش روبرو می‌شوند که مدارک تحصیلی خود را چگونه به زبان انگلیسی ترجمه و معرفی کنند.

استفاده نادرست یا ناآگاهانه از عبارات، می‌تواند باعث برداشت اشتباه از سطح تحصیلات و توانایی‌های فرد شود. از طرفی، دانستن معادل‌های دقیق و متداول در زبان انگلیسی، نه تنها به افزایش اعتبار حرفه‌ای کمک می‌کند، بلکه نقش کلیدی در موفقیت در فرآیندهای اپلای، مصاحبه‌های شغلی و پذیرش تحصیلی ایفا می‌کند.

در این مقاله از زبانشناس، با هدف رفع این نیاز رایج، به معرفی و توضیح انواع مدارک تحصیلی به زبان انگلیسی می‌پردازیم. این راهنما برای دانشجویان، متقاضیان مهاجرت، مشاوران تحصیلی و هر فردی که در ارتباط با نظام آموزشی بین‌المللی است، می‌تواند بسیار مفید باشد.

مقاطع تحصیلی و معادل‌های انگلیسی آن‌ها

نظام آموزشی در کشورهای مختلف ممکن است تفاوت‌هایی با هم داشته باشد، اما بسیاری از مقاطع تحصیلی، به‌ویژه در ترجمه انگلیسی، معادل‌های شناخته‌شده و قابل قبولی دارند. آشنایی با این معادل‌ها، مخصوصاً هنگام تهیه رزومه، ترجمه مدارک یا مکاتبه با دانشگاه‌ها و موسسات بین‌المللی، اهمیت زیادی دارد.

در ادامه این مقاله، به‌صورت دقیق و مرحله‌به‌مرحله، به بررسی معادل انگلیسی هر یک از مقاطع تحصیلی رایج در ایران می‌پردازیم؛ از دوران مدرسه تا مدارک دانشگاهی. همچنین به تفاوت‌های احتمالی آن‌ها در کشورهای انگلیسی‌زبان نیز اشاره خواهیم کرد تا درک کامل‌تری از کاربرد هر اصطلاح داشته باشید.

بی‌سواد به انگلیسی

معادل انگلیسی واژه‌ی «بی‌سواد» در اغلب متون رسمی و آموزشی illiterate است. این واژه به فردی اطلاق می‌شود که توانایی خواندن و نوشتن ندارد. در موقعیت‌های رسمی‌تر یا آمارهای آموزشی، ممکن است از عبارت "people with no formal education" نیز استفاده شود، به‌ویژه وقتی منظور فقط ناتوانی در خواندن و نوشتن نیست بلکه اشاره به نداشتن هیچ‌گونه آموزش رسمی است.

مثال:

• According to the report, 15% of the rural population is illiterate.

• He grew up in a poor neighborhood and remained illiterate until adulthood.

همچنین در مکالمه‌های روزمره، برای اشاره مؤدبانه‌تر به فردی که تحصیلات رسمی ندارد، ممکن است از اصطلاحاتی مانند "uneducated" یا "with limited education" استفاده شود.

سیکل به انگلیسی

واژه‌ی «سیکل» که در زبان فارسی معمولاً به مقطع پایان دوره راهنمایی (حدود کلاس نهم در نظام آموزشی جدید) اطلاق می‌شود، در زبان انگلیسی معادل دقیقی ندارد، اما بر اساس نظام‌های بین‌المللی می‌توان آن را به صورت تقریبی ترجمه کرد.

معادل رایج برای «سیکل» در زبان انگلیسی معمولاً یکی از گزینه‌های زیر است:

• Lower secondary school certificate

• Middle school diploma

• Junior high school education

اگر بخواهید در رزومه یا فرم‌های رسمی تحصیلی از این مدرک یاد کنید، می‌توانید بنویسید:

Completed lower secondary education (equivalent to middle school/junior high school).

این ترجمه نشان می‌دهد که فرد تحصیلات ابتدایی را به پایان رسانده و دوره راهنمایی (سه سال اول دوره متوسطه) را نیز گذرانده است، اما هنوز وارد مقطع دبیرستان یا دوره متوسطه دوم نشده است.

در اسناد رسمی مانند ترجمه ریزنمرات، ممکن است از عبارت Certificate of Guidance School یا Certificate of Junior Secondary Education نیز استفاده شود.

دیپلم به انگلیسی

مدرک «دیپلم» که در ایران به پایان دوره متوسطه دوم (کلاس دوازدهم) اطلاق می‌شود، در زبان انگلیسی معمولاً با واژه High School Diploma ترجمه می‌شود. این مدرک نشان‌دهنده اتمام موفقیت‌آمیز دوران تحصیلات متوسطه است و در بیشتر کشورها پیش‌نیاز ورود به دانشگاه یا دوره‌های آموزش عالی محسوب می‌شود.

معادل استاندارد:

High School Diploma

در برخی موارد، به‌ویژه اگر بخواهید رشته تحصیلی در دوره دیپلم را هم مشخص کنید، می‌توانید از فرم کامل‌تر استفاده کنید:

High School Diploma in Mathematics and Physics High School Diploma in Literature and Humanities

مثال:

• She received her high school diploma in 2020.

• He holds a High School Diploma in Natural Sciences.

در مدارک رسمی یا ترجمه رسمی ریزنمرات، معمولاً از عبارت High School Diploma یا Secondary School Certificate استفاده می‌شود. اگر دیپلم فنی یا کاردانش دارید، در ادامه مقاله به معادل آن‌ها هم خواهیم پرداخت.

کاردانی به انگلیسی

مدرک «کاردانی» که در ایران معادل دوره دو ساله آموزش عالی پس از دیپلم است، در زبان انگلیسی معمولاً با واژه Associate Degree شناخته می‌شود. این مدرک نشان‌دهنده گذراندن یک دوره دانشگاهی فشرده و مهارت‌محور است که در بسیاری از کشورها به‌عنوان مدرک آموزش عالی ابتدایی شناخته می‌شود.

معادل استاندارد:

Associate Degree Associate of Arts (AA) Associate of Science (AS) Associate of Applied Science (AAS) – برای رشته‌های فنی‌ و حرفه‌ای

در ترجمه رسمی، اگر بخواهید رشته تحصیلی را هم ذکر کنید، می‌توانید بنویسید:

Associate Degree in Civil Engineering Associate of Science in Accounting

مثال:

• He earned an Associate Degree in Computer Science.

• She completed a two-year Associate of Applied Science program in Graphic Design.

اگر مدرک شما در قالب فنی‌ حرفه‌ای یا کاردانش صادر شده، بهتر است با توجه به نوع رشته، از عبارت Associate of Applied Science یا Technical Associate Degree استفاده شود تا تخصصی بودن آن مشخص باشد.

کارشناسی به انگلیسی

مدرک کارشناسی که در نظام آموزشی ایران پس از دیپلم و معمولاً در مدت ۴ سال (یا ۲ سال برای ناپیوسته) اخذ می‌شود، در زبان انگلیسی معادل Bachelor’s Degree است. این مدرک نشان‌دهنده اتمام یک دوره تحصیلات دانشگاهی در سطح پایه (Undergraduate) است و شرط ورود به مقطع کارشناسی‌ارشد محسوب می‌شود.

کارشناسی پیوسته به انگلیسی

کارشناسی پیوسته به دوره‌ای گفته می‌شود که دانشجو بلافاصله پس از دریافت دیپلم وارد آن می‌شود و بدون وقفه تا اخذ مدرک لیسانس ادامه می‌دهد. معادل انگلیسی آن به صورت ساده همان Bachelor’s Degree است، اما اگر بخواهید تأکید کنید که این دوره به‌صورت مستقیم و پیوسته طی شده، می‌توانید از ترکیب زیر استفاده کنید:

Bachelor’s Degree (Continuous Program) یا در کاربردهای رسمی‌تر: Full-time Bachelor’s Degree

نمونه جمله:

• He holds a Bachelor's Degree in Mechanical Engineering from Tehran University.

• She completed a full-time Bachelor's program in Psychology.

کارشناسی ناپیوسته به انگلیسی

کارشناسی ناپیوسته مخصوص افرادی است که پس از دریافت مدرک کاردانی، وارد دوره‌ی دو ساله تکمیلی می‌شوند تا مدرک کارشناسی دریافت کنند. معادل متداول آن در انگلیسی:

Bachelor’s Degree (Top-up Program) یا Bachelor’s Degree (after Associate Degree)

در برخی کشورها برای تأکید بیشتر بر این مسیر آموزشی، از عبارت‌هایی مانند Bridging Program یا Upgrading Program هم استفاده می‌شود.

نمونه جمله:

• After earning his Associate Degree, he completed a top-up Bachelor's Degree in Business Administration.

کارشناسی ارشد به انگلیسی

مدرک کارشناسی ارشد که پس از اتمام دوره کارشناسی و معمولاً طی ۲ سال تحصیل در مقطع تحصیلات تکمیلی دریافت می‌شود، در زبان انگلیسی Master’s Degree نامیده می‌شود. این مدرک نشان‌دهنده تخصص بیشتر در یک حوزه علمی یا حرفه‌ای است و در بسیاری از کشورها پیش‌نیاز ورود به مقطع دکتری محسوب می‌شود.

معادل استاندارد:

Master’s Degree

در نگارش رسمی، معمول است که نوع رشته نیز ذکر شود، مثلاً:

Master of Arts (MA) – برای رشته‌های علوم انسانی، هنر و علوم اجتماعی Master of Science (MSc) – برای رشته‌های فنی، مهندسی و علوم پایه Master of Business Administration (MBA) – برای مدیریت کسب‌وکار Master of Engineering (MEng) – برای رشته‌های مهندسی کاربردی

نمونه جمله:

• She holds a Master of Science in Environmental Engineering.

• He completed a Master’s Degree in Political Science from the University of Tehran.

اگر مدرک شما پژوهش‌محور بوده (پایان‌نامه‌محور)، می‌توانید در توضیحات اضافه از عبارت research-based استفاده کنید. در مقابل، برای دوره‌های آموزشی‌تر از course-based یا taught Master’s استفاده می‌شود.

دکتری به انگلیسی

مدرک دکتری که بالاترین سطح تحصیلات دانشگاهی محسوب می‌شود، در زبان انگلیسی معمولاً با عنوان Doctorate یا PhD (Doctor of Philosophy) شناخته می‌شود. این مدرک معمولاً پس از پایان دوره کارشناسی‌ارشد و با تمرکز بر پژوهش، نگارش پایان‌نامه و دفاع از آن اعطا می‌شود.

معادل‌های رایج:

PhD (Doctor of Philosophy) – رایج‌ترین و عمومی‌ترین نوع دکتری Doctorate Degree – اصطلاح کلی برای تمام مدارک دکتری Professional Doctorate – برای دکتری‌های حرفه‌ای مانند پزشکی، داروسازی، حقوق و... Doctor of Medicine (MD) – دکتری پزشکی Doctor of Dental Surgery (DDS) – دکتری دندان‌پزشکی Doctor of Business Administration (DBA) – دکتری مدیریت کسب‌وکار

نمونه جمله:

• He earned his PhD in Physics from a UK university.

• She is pursuing a Doctorate in Educational Psychology.

• After completing his MD, he specialized in cardiology.

در نگارش رزومه یا معرفی‌نامه‌های رسمی، بهتر است نوع دکتری و رشته به‌وضوح ذکر شود. همچنین اگر دکتری شما پژوهش‌محور (research-based) یا حرفه‌ای (professional doctorate) است، بیان آن می‌تواند در موقعیت‌های آکادمیک یا شغلی نقش کلیدی داشته باشد.

فوق دکتری به انگلیسی

اصطلاح فوق دکتری در زبان فارسی به مرحله‌ای از فعالیت علمی و پژوهشی پس از اخذ مدرک دکتری (PhD) اشاره دارد که معمولاً در قالب پروژه‌های تحقیقاتی و به‌عنوان عضوی از یک گروه دانشگاهی یا پژوهشی انجام می‌شود. معادل این مقطع در زبان انگلیسی Postdoctoral Research یا به‌اختصار Postdoc است.

معادل‌های رایج:

• Postdoctoral Researcher – پژوهشگر فوق دکتری

• Postdoctoral Fellow – همکار پژوهشی فوق دکتری

• Postdoc – شکل غیررسمی و رایج‌تر

این دوره معمولاً در دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقیقاتی یا در پروژه‌های علمی بزرگ انجام می‌شود و نقش مهمی در توسعه تخصصی فرد، چاپ مقالات بین‌المللی، و آماده‌سازی برای ورود به دنیای آکادمیک یا صنعتی دارد.

نمونه جمله:

• She is currently a postdoctoral researcher in biomedical engineering.

• After completing his PhD, he joined a postdoc program in Canada.

در نگارش رزومه یا پروفایل لینکدین، بهتر است عنوان دقیق پروژه و مؤسسه میزبان ذکر شود، مانند:

Postdoctoral Research Fellow – Department of Physics, University of Oxford

مدارک تخصصی و حرفه‌ای به انگلیسی

علاوه بر مدارک دانشگاهی رایج مانند لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری، بسیاری از حوزه‌های تخصصی دارای مدارک حرفه‌ای و کاربردی هستند که یا به‌صورت مستقل از دانشگاه‌ها اعطا می‌شوند یا مکمل آموزش‌های رسمی به‌شمار می‌آیند. این مدارک معمولاً برای ورود یا ارتقا در بازار کار طراحی شده‌اند و ارزش بالایی در رزومه‌های حرفه‌ای دارند.

در ادامه به بررسی مهم‌ترین مدارک تخصصی و حرفه‌ای در حوزه‌های پزشکی، پیراپزشکی، حقوقی و مدیریتی می‌پردازیم.

---

مدارک پزشکی و پیراپزشکی به انگلیسی

مدارک پزشکی و پیراپزشکی در زبان انگلیسی بسته به کشور مقصد، نهاد صادرکننده و نوع تخصص، عناوین مختلفی دارند. در زیر، معادل رایج برخی مدارک مهم را مشاهده می‌کنید:

• Doctor of Medicine (MD) – دکترای عمومی پزشکی

• Doctor of Dental Surgery (DDS) – دکترای دندان‌پزشکی

• Doctor of Pharmacy (PharmD) – دکترای داروسازی

• Bachelor of Science in Nursing (BSN) – کارشناسی پرستاری

• Master of Public Health (MPH) – کارشناسی ارشد بهداشت عمومی

• Bachelor of Radiologic Technology (BRT) – کارشناسی رادیولوژی

• Bachelor of Laboratory Sciences – کارشناسی علوم آزمایشگاهی

• Bachelor of Physiotherapy (BPT) – کارشناسی فیزیوتراپی

برای مدارک حرفه‌ای یا مجوزهای بین‌المللی مانند قبولی در آزمون‌های تخصصی، معمولاً از اصطلاحاتی مثل Board Certification, Residency, یا Medical License استفاده می‌شود.

---

مدارک حقوقی و مدیریتی به انگلیسی

در حوزه حقوق و مدیریت، مدارک تخصصی و حرفه‌ای نقش مهمی در ارتقاء جایگاه شغلی دارند. در زیر به رایج‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:

حقوقی:

• Bachelor of Laws (LLB) – کارشناسی حقوق

• Master of Laws (LLM) – کارشناسی ارشد حقوق

• Juris Doctor (JD) – دکترای حقوق (در آمریکا و کانادا)

• Bar Exam / Licensed Attorney – قبولی در آزمون وکالت / وکیل رسمی

مدیریتی:

• Bachelor of Business Administration (BBA) – کارشناسی مدیریت بازرگانی

• Master of Business Administration (MBA) – کارشناسی ارشد مدیریت

• Doctor of Business Administration (DBA) – دکترای حرفه‌ای مدیریت

• Project Management Professional (PMP) – مدرک حرفه‌ای مدیریت پروژه

• Certified Management Accountant (CMA) – حسابدار مدیریت حرفه‌ای

• Chartered Financial Analyst (CFA) – تحلیلگر مالی خبره

• Human Resources Certification (SHRM, CIPD, etc.) – گواهینامه‌های حرفه‌ای منابع انسانی

داشتن این مدارک در رزومه‌های بین‌المللی، خصوصاً در کشورهای توسعه‌یافته، مزیت رقابتی مهمی محسوب می‌شود و اغلب در کنار مدارک دانشگاهی معرفی می‌شوند.

اصطلاحات رایج مرتبط با مدارک تحصیلی

در متون رسمی، فرم‌های بین‌المللی، رزومه‌نویسی و مکاتبات آموزشی، اصطلاحات خاصی برای اشاره به مدارک تحصیلی، وضعیت تحصیل، نمرات و نوع آموزش استفاده می‌شود. آشنایی با این واژه‌ها به شما کمک می‌کند تا مدارک و سوابق تحصیلی خود را به‌درستی و حرفه‌ای معرفی کنید.

در ادامه، فهرستی از مهم‌ترین و پرکاربردترین اصطلاحات مرتبط با مدارک تحصیلی به زبان انگلیسی ارائه شده است:

اصطلاح انگلیسی	ترجمه و توضیح فارسی
Degree	مدرک تحصیلی
Diploma	گواهی‌نامه یا دیپلم (در برخی کشورها به معنی مدرک غیر دانشگاهی است)
Certificate	گواهی پایان دوره یا مدرک آموزشی کوتاه‌مدت
Transcript of Records	ریزنمرات
Official Transcript	ریزنمرات رسمی با مهر و امضا
GPA (Grade Point Average)	معدل کل (اغلب به صورت نمره بین ۰ تا ۴ یا ۰ تا ۲۰)
Field of Study / Major	رشته تحصیلی
Minor	گرایش فرعی در مقطع کارشناسی یا ارشد
Thesis / Dissertation	پایان‌نامه
Honors Degree	مدرک افتخاری (برای فارغ‌التحصیلان ممتاز)
Graduate / Postgraduate	تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری)
Undergraduate	تحصیلات کارشناسی و قبل از آن
Enrolled Student	دانشجوی در حال تحصیل
Alumnus / Alumna / Alumni	فارغ‌التحصیل / فارغ‌التحصیل زن / جمع فارغ‌التحصیلان
Accredited Institution	مؤسسه آموزشی دارای اعتبار رسمی
Distance Learning / Online Degree	آموزش از راه دور / مدرک آنلاین
Full-time / Part-time Program	دوره تمام‌وقت / نیمه‌وقت

نتیجه‌گیری

شناخت دقیق معادل‌های انگلیسی مدارک تحصیلی، یکی از ضروری‌ترین گام‌ها برای هر فردی است که قصد دارد در مسیرهای بین‌المللی مانند ادامه تحصیل، مهاجرت، کار در شرکت‌های خارجی یا حتی فعالیت در فضای حرفه‌ای آنلاین حرکت کند. استفاده درست از این اصطلاحات، اعتبار سوابق تحصیلی شما را در نگاه مخاطبان بین‌المللی افزایش می‌دهد و از سوءتفاهم‌ها و تفسیرهای نادرست جلوگیری می‌کند.

در این مقاله تلاش شد تا رایج‌ترین مقاطع و مدارک تحصیلی در نظام آموزشی ایران و معادل‌های انگلیسی آن‌ها به‌طور دقیق معرفی شوند؛ از ابتدایی‌ترین سطح تا مقاطع دانشگاهی و تخصصی. همچنین اصطلاحات پرکاربرد در زمینه معرفی مدارک و وضعیت تحصیلی ارائه شد تا مخاطب بتواند از آن‌ها در رزومه‌نویسی، ترجمه مدارک و مکاتبات رسمی بهره بگیرد.

در نهایت، پیشنهاد می‌شود هنگام ترجمه رسمی مدارک تحصیلی، حتماً از دارالترجمه‌های معتبر استفاده کنید و در صورت نیاز، اصطلاحات تخصصی مقاله را برای شفاف‌سازی به مترجم ارائه دهید. دقت در این موارد می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت‌های تحصیلی و شغلی شما در سطح بین‌المللی داشته باشد.