برای بسیاری از ما که در دهه‌های گذشته و در کودکی به کلاس زبان می‌رفتیم، به احتمال زیاد مشترک‌ترین خاطراتمان مرتبط با خواب‌آلودگی، سر رفتن حوصله و درک نکردن نیمی از مطالب است؛ به علاوه میزان زیادی اضطراب امتحان و کوئیز و… ! امروزه برای بسیاری از آموزشگاه‌ها، مربیان و والدین این موضوع اثبات شده است که راه صحیح آموزش زبان به کودکان، نه با کلاس‌های خشک و امتحان و اضطراب، که با بازی و هیجان و نشاط است.
با ما باشید تا راه‌های جدید و کارایی برای بانشاط کردن کلاس‌ها به شما آموزش دهیم!
آموزش زبان انگلیسی با بازی برای کودکان
در این مقاله قصد داریم پانزده بازی متفاوت و بسیار جذاب برای کودکان را به شما معرفی کنیم؛ در ضمن تلاش خواهیم کرد آموزش کاملی از نحوه اجرای این بازی‌ها به شما ارائه دهیم. بیشتر این بازی‌ها مخصوص کلاس‌های آموزش زبان به کودکان هستند، اما برخی از آن‌ها را می‌توان در خانه نیز اجرا کرد. با ما همراه باشید!
بازی همخوانی سرودها
هیچ‌گاه از معجزه موسیقی غافل نشوید! در زبان انگلیسی سرودها و موسیقی‌های بسیاری وجود دارند که مخصوص کودکان ساخته شده‌اند. این سرودها برای تمامی سطوح زبان انگلیسی وجود دارند: از آموزش الفبا گرفته تا سطوح مبتدی، متوسط و بالاتر. شما می‌توانید سر کلاس موسیقی‌های کودکانه پخش کرده و در طی چند جلسه، همخوانی کردن آن را با کودکان تمرین کنید.
این کار از یک سو باعث می‌شود کلمات و ترکیبات موجود در سرودها به خوبی در خاطر کودکان باقی بمانند و از سوی دیگر، می‌تواند یک تفریح عالی در مواقعی باشد که انرژی آن‌ها در کلاس کم شده است. شما می‌توانید برای کسانی که در هر جلسه سرودها را بهتر بازخوانی می‌کنند امتیازاتی در نظر بگیرید؛ بدین شکل هیجان کار را افزایش می‌دهید و یک انگیزه خوب هم برای بیشتر شدن صدای کودکان خجالتی به وجود می‌آورید!
بازی معلم عروسکی
اگر به خردسالان بازه سنی دو تا هشت سال تدریس می‌کنید، احتمالاً کمی مهارت‌های عروسک‌گردانی به کار شما بیاید! البته به مهارت‌های چندان حرفه‌ای نیاز ندارید، تنها لازم است بتوانید کمی یک عروسک دستی را تکان بدهید و با صدایی کودکانه از زبان عروسک سخن بگویید. معلم‌هایی که این کار را امتحان کرده‌اند، اذعان می‌کنند که اثرات آن معجزه‌آسا بوده است. بنابراین شما هم کمی از منطقه امن خود بیرون بیایید و یک عروسک دستی به جمع کلاس خود اضافه کنید.
می‌توانید در شروع کلاس‌ها از این عروسک کمک بگیرید. عروسک به شما کمک می‌کند تا یخ کودکان و مخصوصاً خجالتی‌ترها زودتر آب شود و با سرعت بیشتری به کلاس پرسروصدا، پرانرژی و فعالی که نیاز دارید دست یابید. مطمئناً فضاهایی که کودکان احساس آزادی بیشتری می‌کنند، بستر بهتری برای یادگیری و برانگیختن کنجکاوی آن‌هاست. هرجا که انرژی‌ها کم شد، شخصیت معلم را استراحت بدهید، بگذارید شخصیت عروسک وارد شود و توجه همه را به خودش جلب کند!
بازی توضیح نقاشی
از جمله مهم‌ترین بازی‌هایی که به کودکان کمک می‌کند انگلیسی «فکر کردن» را بیاموزند، این است که بتوانند راه‌های مختلفی برای توصیف یک چیز پیدا کنند. بازی توضیح نقاشی بهترین تمرین برای این کار است؛ چراکه بچه‌ها را با کمک رقابت مجبور می‌کند توصیف‌های هرچه دقیق‌تری از یک تصویر یا نقاشی ارائه دهند.
شیوه کار بدین صورت است که کودکان را به چند گروه دو نفره تقسیم می‌کنید و در هر گروه، به یک عضو یک نقاشی یا تصویر را نشان می‌دهید و به عضو دیگر قلم و کاغذ ارائه می‌کنید تا نقاشی بکشد. آن کودک که در دست خود تصویر را دارد، می‌بایست با توضیح دادن تصویر و بدون نشان دادن آن به نفر دوم، او را راهنمایی کند تا یک نقاشی مشابه تصویر اصلی بکشد.
این یک چالش سخت است و باید در اولین جلسات از تصاویر ساده استفاده کنید؛ رفته رفته می‌توانید تصاویر پرجزئیات‌تری انتخاب نمایید و رقابت‌های سخت‌تری داشته باشید.
بازی پچ پچ
این بازی می‌تواند ارزیابی جالبی از میزان یادگیری کلی کلاس شما از واژگانی که به تازگی تدریس کرده‌اید ارائه دهد. شیوه کار به این صورت است که صندلی‌ها را با چینش دایره‌ای و نزدیک به هم در کلاس قرار می‌دهید. به نفر کناری خود به آهستگی (همان در گوشی!) یک جمله که دارای کلمات تازه تدریس‌شده است بگویید و او برای نفر کناری خود همین جمله را تکرار می‌کند. همین کار تا نفر آخر دایره ادامه پیدا می‌کند.
وقتی جمله به نفر آخر رسید، او جمله را بلند بیان می‌کند و اکنون می‌توانید مشاهده کنید که چه بلایی بر سر جمله اولیه شما آمده است! برای آنکه بازی جذاب‌تر شود، می‌توانید بعد از هر دور بازی، جای کودکان را به شکل اتفاقی عوض کرده و از نو بازی را شروع کنید. همچنین می‌توانید از نفر آخر به نوبت عقب بیایید و همه جمله‌ای که به خاطر سپرده بودند را بلند بیان کنند، تا آنکه نوبت به شما برسد. این‌گونه می‌توانید بفهمید کدام یک از دانش‌آموزان در یادگیری چه مواردی مشکل دارند.
بازی استاپ!
این بازی همانند اسم و فامیل است؛ با این تفاوت که چارچوب قوانین آن بر اساس سطح انگلیسی دانش‌آموزان تغییر می‌کند. برای مثال برای دانش‌آموزان مبتدی می‌توان این‌گونه بازی را تعریف کرد که پنج کلمه با حرف S بنویسند و هرکس پیش از همه این کار را انجام داد با صدای بلند بگوید: Stop! و دیگران باید دست از نوشتن بردارند. هرکس بر اساس تعداد کلماتی که نوشته است و همچنین بر اساس تکراری بودن یا نبودن کلمات با نتایج دیگران، به هر نفر یک یا دو امتیاز می‌رسد و در انتها هرکس بیشترین امتیاز را بگیرد برنده می‌شود.
برای سطوح بالاتر می‌توان بازی را این‌گونه تعریف کرد که برای مثال در دسته‌بندی‌های میوه، کشور، شهر، فعل‌ها و...، کلماتی را با یک حرف خاص در آغاز حدس بزنند. به این ترتیب انجام بازی سخت‌تر می‌شود و دانش لغتی بیشتری را طلب می‌کند. در بین بازی‌های مختلف، می‌توان این بازی را نیز برای به چالش کشیدن حافظه کودکان اجرا کرد.
بازی بیست‌سوالی
بیست‌سوالی را همه می‌دانیم چیست! آن را می‌توانید سر کلاس این‌گونه بازی کنید: یک دانش‌آموز را انتخاب کنید، به او یک کلمه پیشنهاد دهید و دیگران فرصت دارند تا با پرسیدن مجموعاً 20 سوال، کلمه گفته‌شده را حدس بزنند. انجام بیست‌سوالی چند نفع بزرگ برای دانش‌آموزان دارد:
شیوه صحیح پرسیدن سوالات را به آن‌ها آموزش می‌دهد؛
به آن‌ها کمک می‌کند لغات دارای معنای نزدیک به یکدیگر را در ذهن‌شان به یکدیگر ارتباط دهند و به اصطلاح دایره‌های واژگانی خود را در موضوعات مختلف بهتر کنند.
از سویی این بازی بسیار هیجان‌انگیز نیز هست و می‌توان آن را برای به چالش کشیدن کودکان در واژگانی که تازه یاد گرفته‌اند و هنوز معنای آن‌ها به درستی در ذهن‌شان نقش نبسته است، به کار گرفت.
بازی صندلی داغ
صندلی داغ هم در نوع خود می‌تواند شور و هیجان بسیار زیادی در کلاس شما ایجاد کند! صندلی داغ را می‌توان به شکل معروف و مرسوم خود بازی کرد؛ یک صندلی خاص (ترجیحاً با ظاهری متفاوت نسبت به سایر صندلی‌ها، یا تزئین‌شده با یک کاردستی بزرگ و خاص) را در وسط کلاس قرار دهید و یک دانش‌آموز را با قرعه‌کشی بر روی آن بنشانید. یک ایده جذاب این است که انتخاب فردی که بر روی صندلی می‌نشیند، بر اساس پیروزی‌ها یا شکست‌های آن‌ها در بازی‌های دیگر باشد.
پس از آنکه یک دانش‌آموز برای نشستن بر روی صندلی داغ انتخاب شد، شما می‌توانید چند موضوع، یا چندین سوال مشخص کنید که دانش‌آموزان دیگر بر اساس آن‌ها می‌توانند فرد روی صندلی را به چالش بکشند. این بازی همیشه پرهیجان و جذاب است! بنابراین می‌توانید آن را به عنوان یک فعالیت تشویقی نیز در نظر بگیرید و کودکان را در انجام کارهای خسته‌کننده، مصمم نگه دارید.
بازی مگس‌کش
برای آنکه از اضطراب کودکان در پاسخ دادن به سوالات پای تخته کم کنید، یک راهکار ساده پیش روی شماست: استفاده از مگس‌کش! تخته را با یک خط عمودی دو نیم کنید، کلمات و ترکیباتی که جواب سوالاتتان هستند را بر هر دو نیمه تخته بنویسید، چندین کلمه و ترکیب نامربوط و گمراه‌کننده مشابه نیز در هر دو سمت اضافه کنید.
سپس دو دانش‌آموز را صدا بزنید، به هرکدام مگس‌کش بدهید و بگویید با مگس‌کش، پاسخ صحیح هر سوال را شکار کنند! این کار علی‌رغم آنکه بسیار ساده و سرراست است اما اثربخشی فوق‌العاده‌ای دارد. در واقع این بازی نه‌تنها می‌تواند ترس کودکان را از پاسخ دادن شفاهی به سوالات از بین ببرد؛ توانایی آن را دارد که آن‌ها را برای این کار مشتاق هم بکند!
بازی ماهی‌گیری کلمات
برای انجام این بازی به کمی زحمت و ساخت کاردستی نیاز دارید. اما خیالتان راحت، این بازی ارزشش را دارد! با مقوای رنگی چند ماهی در شکل‌ها و رنگ‌های مختلف درست کنید. برای آنکه لازم نباشد ماهی‌ها را در تعداد زیاد بسازید، فضای کافی برای چسباندن و جدا کردن کاغذ در آن‌ها بگذارید. پس از آن یک گیره یا یک آهن‌ربا به آن‌ها بچسبانید.
به یک قلاب ماهی‌گیری هم نیاز دارید! این کار را می‌توانید با یک قاشق چوبی بلند، یا یک چوب نازک که بر سر آن نخ بسته شده است درست کنید. بر سر نخ، قلاب یا آهن‌ربا اضافه کنید و به همین سادگی قلاب ماهی‌گیری شما نیز آماده می‌شود. پس از آن لازم است مترادف و متضاد کلمات را بر روی کاغذ بنویسید و به ماهی‌ها بچسبانید. بازی به این شکل انجام می‌شود که یک دانش‌آموز را انتخاب می‌کنید، کلمات را برای او می‌خوانید و او می‌بایست مترادف یا متضاد آن را از بین ماهی‌ها شکار کند.
این بازی یکی از جذاب‌ترین راه‌ها در یادگیری کلمات جدید و افزایش دایره لغات کودکان است. این بازی را می‌توانید برای مثال در سوالات جای خالی نیز انجام دهید و اضطراب زیاد کودکان را در زمان پاسخ‌گویی به سوالات در پای تابلو، کم کنید. مطمئن باشید چنین بازی‌هایی اشتیاق کودکان به کلاس شما را چندین برابر خواهد کرد.
بازی مناظره
بازی مناظره احتمالاً بیشتر مناسب دانش‌آموزان بالای نه سال و همچنین نوجوانان باشد. اگر با رده سنی 9 تا 18 سال و حتی با رده سنی بزرگ‌سالان سروکار دارید، بازی مناظره می‌تواند یکی از داغ‌ترین ساعت‌های کلاس شما را رقم بزند. تنها کاری که لازم است انجام دهید آن است که برای مناظره قانون بگذارید؛ برای آنکه نوبت صحبت کردن به همه برسد و برخی کنترل دیگران را به دست نگیرند. در ضمن قوانینی برای کنترل هیجانات نیز نیاز است! پس از قانون‌گذاری، یک موضوع چالشی تعیین کنید.
برای مثال می‌توانید چنین سوالاتی طرح کنید: آیا پدر و مادر شما حق دارند سر شما داد بزنند؟ هرچه رده سنی بالاتر برود، سوالات می‌توانند انتزاعی‌تر و جدی‌تر شوند. سپس دانش‌آموزان را به گفت‌وگو دعوت می‌کنید و خواهید دید که ظرف چند دقیقه بسیاری از آن‌ها درگیر بحث شده‌اند. این کار در پرورش توانایی اسپیکینگ آن‌ها اثری چشمگیر خواهد داشت.
اگر به راهنمایی بیشتری در این زمینه نیاز داشتید، می‌توانید به کتاب‌هایی که در موضوع «فلسفه برای کودکان» مراجعه کنید. در این کتاب‌ها می‌توانید دستورالعمل‌های دقیقی برای ایجاد بحث و مناظره در بین کودکان بیابید که بی‌شک می‌توانند کیفیت کلاس‌های شما را متحول کنند.
بازی طوفان
شیوه کلی این بازی بدین صورت است که شما تعدادی کارت را، که یک سمت آن‌ها ظاهر مشابهی دارند اما در سمت دیگرشان نوشته‌های متفاوتی وجود دارد، از تابلو آویزان می‌کنید. شما آن سمت از کارت را در معرض دید دانش‌آموزان قرار می‌دهید که یکسان است؛ و آن‌ها نباید به نوشته‌ها دسترسی داشته باشند. بر روی هر کارت سوالات مختلفی نوشته شده است؛ اما بر روی چند تا از آن‌ها تنها واژه «طوفان» نوشته شده است.
دانش‌آموزان را به چند تیم دونفره تقسیم کنید و این بازی را در طول چند جلسه، بین دانش‌آموزان انجام دهید. می‌توانید نوعی «لیگ» یا «جام کلاسی» با این بازی برگزار کنید. هر تیم باید به سوالات جواب صحیح بدهد، تا بتواند یک خط بکشد و خانه خود را تکمیل کند (برای مثال می‌توان 6 یا 8 خط را برای ساخت خانه تعیین کرد). اما اگر آن‌ها کارت طوفان را برداشتند، می‌توانند یک خط از تیم حریف خود را پاک کنند.
بدین ترتیب می‌توان یک رقابت طولانی (البته اگر تعداد دانش‌آموزان کلاس زیاد باشد) ترتیب داد که در نهایت یک تیم می‌تواند قهرمان کلاس شود و یک جایزه فوق‌العاده دریافت کند! شما می‌توانید پرسش‌های کلاسی خود را به شکل کامل در قالب بازی طوفان انجام دهید و با ایجاد رقابت بین کودکان، آن‌ها را به درس خواندن تشویق کنید.
بازی توپ و کلمه
برای انجام این بازی نیز نیاز دارید صندلی‌ها را داخل کلاس به شکل دایره‌ای بچینید. شیوه بازی به این صورت است که شما یک موضوع کلی مشخص می‌کنید: مثلاً رنگ‌ها به انگلیسی. یک دانش‌آموز توپ را می‌گیرد، نام یک رنگ را می‌گوید و توپ را به نفر کناری خود می‌دهد. اگر کسی نتوانست نام یک رنگ جدید را بگوید، از بازی خارج می‌شود و نوبت به نفر کناری او می‌رسد.
اگر کودکانتان تعداد کلمات زیادی نمی‌دانند، می‌توانید موضوع مشخص نکنید، یا آنکه چند موضوع همزمان انتخاب کنید؛ مثلاً رنگ‌ها و حیوانات و شی‌ءها. اما اگر در سطوح بالاتر هستید، می‌توانید این بازی را با سخت‌گیری بیشتری انجام دهید و حافظه دانش‌آموزان خود را به چالش بکشید. این بازی می‌تواند بسیار هیجانی شود و کودکان را درگیر خود کند و از همین رو در بین بهترین بازی ها برای آموزش زبان انگلیسی کودکان قرار دارد.
بازی آخرین حرف، اولین حرف
یک مورد سرگرم‌کننده دیگر در بین انواع بازی انگلیسی برای کلاس زبان، بازی آخرین حرف، اولین حرف است. این بازی به این صورت است که یک دانش‌آموز یک کلمه را می‌گوید و نفر بعدی باید بنا بر آخرین حرف آن کلمه، واژه‌ای را پیشنهاد دهد که با آن حرف شروع می‌شود. برای انجام این بازی نیز بهتر است نیمکت‌های کلاس را دایره‌ای بچینید.
اگر کلاس شما در ترم‌های متوسط یا پیشرفته قرار دارد، می‌توانید برای کلمات پیشنهادی محدودیت قائل شوید: برای مثال دانش‌آموزان تنها اجازه داشته باشند کلماتی از بین افعال یا صفت‌ها پیشنهاد دهند؛ و یا آنکه محدودیت موضوعی وجود داشته باشد و لازم باشد آن‌ها از بین کلمات مرتبط با میوه‌ها و سبزیجات و... یکی را پیشنهاد دهند.
بازی کلمه‌سازی با اشکال
یکی از شکل‌های بسیار معروف بازی انگلیسی برای کلاس زبان، بازی کلمه‌سازی با اشکال است. این بازی را می‌توان با کمک فلش‌کارت‌ها و یا قطعات سه‌بعدی چوبی یا پلاستیکی انجام داد که بر روی هریک از آن‌ها طرح یک حرف خاص از حروف انگلیسی نقش بسته است. این بازی در زمان‌هایی به کار می‌آید که هیجان کلاس بیش از اندازه بالا رفته است و می‌خواهید با یک بازی سرگرم‌کننده، کودکان را مشغول به انجام یک کار کم‌سروصدا کنید.
به هر دانش‌آموز یا هر گروه از دانش‌آموزان، یک ست از این فلش‌کارت‌ها یا اشکال بدهید، یک موضوع تعیین کنید و به آن‌ها بگویید هر کلمه یا ترکیبی که درباره آن موضوع به ذهن‌شان می‌رسد را از طریق کنار هم چیدن وسایل بازی، به وجود آورند. کودکان می‌توانند با این کار املای صحیح کلمات را تمرین کنند و از سوی دیگر، کمی از انرژی اضافه آن‌ها نیز تخلیه شود!
بازی شرط‌بندی
در آموزش زبان انگلیسی با بازی برای کودکان و حتی بزرگ‌سالان، بازی شرط‌بندی یکی از پرهیجان‌ترین و جذاب‌ترین بازی‌هاست. روش انجام این بازی به این صورت است که در ابتدای بازی به هریک از دانش‌آموزان تعداد مساوی سکه می‌دهیم و آن‌ها می‌توانند با شرط‌بندی بر روی پول خود، آن را افزایش دهند. مثلاً شما می‌توانید به دانش‌آموزان پیشنهاد دهید که بر سر خواندن یک سرود خاص از حفظ شرط ببندند؛ یا آنکه بر سر نوشتن صحیح املای یک کلمه خاص، جواب دادن به یک سوال و بسیاری موارد دیگر.
شما می‌توانید هر شرطی که به ذهنتان می‌رسد را به دانش‌آموزان خود پیشنهاد دهید. همچنین می‌توانید بازی‌های دیگر را داخل فضای این بازی انجام دهید و از دانش‌آموزان بخواهید بر سر موفقیت یا عدم موفقیت خود یا دیگران در یک بازی یا یک چالش، شرط‌بندی کنند. بدین ترتیب میزان مشارکت کودکان در انواع و اقسام فعالیت‌های کلاسی به حداکثر حالت خود خواهد رسید؛ چراکه اکنون پای سود و ضرر مستقیم آن‌ها در میان است!
لازم است یک هدیه یا هر نوع فعالیت تشویقی دیگر برای کسانی که در انتهای بازی بیشترین سکه‌ها را جمع‌آوری کرده‌اند در نظر بگیرید؛ در غیر این صورت پس از گذشت مدت‌زمان کوتاهی سکه‌های شما ارزش خود را از دست خواهند داد! و کودکان نسبت به این بازی بی‌رغبت خواهند شد. اما اجرای درست آن اثری بی‌نظیر خواهد داشت.
چرا به‌عنوان یک معلم، ضروری است که بازی‌های جدید را امتحان کنیم؟
آموزش زبان انگلیسی با بازی برای کودکان بی‌شک اثربخش‌ترین روش در بین انواع روش‌های آموزش زبان به کودکان است. البته این موضوع قابل‌درک است که تغییر روش تدریس مخصوصاً برای آن دسته از معلمانی که تاکنون با روش‌های سنتی کار می‌کرده‌اند، کار سختی باشد؛ اما اگر تنها یک بار این روش را امتحان کنید، از اثرگذاری بالای آن شگفت‌زده خواهید شد و آن را به عنوان روش اصلی تدریس خود انتخاب خواهید کرد.
دلیل اثرگذاری زیاد این روش، به خاصیت ذهن کنجکاو و بازیگوش کودکان مرتبط است. در روش‌هایی که کودکان را همچون بزرگ‌سالان بر سر کلاس‌هایی طولانی و خسته‌کننده قرار می‌دهند و از آن‌ها آزمون‌ها و پرسش‌های شفاهی استرس‌زا می‌گیرند، یادگیری به کودکان به حداقل خواهد رسید. در مقابل، روش‌هایی که همراه با بازی به کودکان زبان می‌آموزند، بیشترین ماندگاری مطالب را در ذهن آن‌ها به همراه خواهند آورد.
اما اگر شما پدر یا مادر یک کودک هستید و به هر دلیلی امکان فرستادن کودک خود به کلاس‌های زبان را ندارید، به شما پیشنهاد می‌کنیم از اپلیکیشن‌هایی که همراه با قصه و بازی به کودکان زبان می‌آموزند بهره بگیرید. در بلاگ زبانشناس، یک مقاله مفصل درباره این موضوع تدارک دیده‌ایم: بهترین اپلیکیشن‌های آموزش زبان انگلیسی برای کودکان .
در آن مقاله، یکی از اپلیکیشن‌های کارآمدی که در زمینه آموزش زبان به کودکان معرفی شده است، برنامه زبانشناس است که به دلیل داشتن تعداد زیادی محتوا، داستان و همچنین آموزش‌های مخصوص کودکان به یکی از گزینه‌های قابل‌توجه در ایران تبدیل شده است. این اپلیکیشن به دلیل داشتن ترجمه‌های فارسی بسیار دقیق و همچنین رابط کاربری راحت و قابلیت‌های پیشرفته‌ای نظیر جعبه لایتنر، مسیر یادگیری را برای کودک شما بسیار آسان خواهد کرد.
جمع‌بندی
در این مقاله تلاش کردیم تا پانزده بازی جذاب را به شما معرفی کنیم که هرکدام به شیوه‌های متفاوتی می‌توانند به کودکان شما در یادگیری بهتر زبان کمک کنند و در عین حال، باعث بروز هیچ‌گونه اضطراب، خجالت و سایر احساسات مضر و مخرب نیز در آن‌ها نمی‌شوند. از همراهی شما متشکریم!
